stycznia 23, 2025

Nigeria - kraj niesamowitych kontrastów

Witaj na moim blogu. W ostatnich miesiącach go bardzo zaniedbałam, ale obiecuję solenną poprawę i publikowanie nowych postów przynajmniej raz w tygodniu. Życie zwaliło ostatnio na mnie sporo obowiązków, a poza tym Nigeria nadal jest dla mnie nową przygodą, więc czerpię z niej garściami. Jeśli byłaś/byłeś u mnie tutaj wcześniej, to zapewne zauważyłaś/łeś pewne zmiany, jak na przykład nowy adres. Tak! Ten blog ma już swoją domenę i tak już pozostanie. 

Jeśli masz chwilkę czasu, to serdecznie zapraszam do zapoznania się z regulaminami, ponieważ ta stronka powstała między innymi także po to, aby opowiedzieć Tobie o tym, co robię w Nigerii, czyli również o prowadzonej przeze mnie fundacji. Moje życie to Nigeria i Fundacja jednocześnie, więc będę pisać o tym, jak piękna i niezwykła jest Nigeria, ale również o mojej pracy na miejscu, lecz nie tylko o tym. Ten blog będzie takim miejscem, w którym będę poruszać wszystko co mnie nurtuje.

A teraz zaparz sobie kawę albo herbatę, weź ciacho (jeśli masz na nie ochotę, oczywiście), usiądź wygodnie i baw się dobrze, czytając mój pierwszy wpis na temat Nigerii. Nie zapomnij o tym, aby zostawić pod postem komentarz – będzie to dla mnie świetna motywacja, aby pisać i pokazywać Tobie Nigerię, jakiej na pewno nie znasz. Nie jestem łasa na pochwały czy komplementy, więc śmiało możesz mnie skrytykować, wytknąć błędy, czy najzwyczajniej w świecie ochrzanić za coś, co się Tobie nie spodobało.

No to lecimy. Delektuj się kawą, ciachem i… poznawaj Nigerię razem ze mną. ♥

Nigeria to kraj, który zachwyca swoją różnorodnością – kulturową, etniczną, a przede wszystkim przyrodniczą. Choć często postrzegana przez pryzmat stereotypów i uproszczeń, jest miejscem, gdzie przyroda i klimat tworzą krajobrazy jak z różnych zakątków świata. Od suchej, gorącej pustyni na północy, przez bujne, wilgotne lasy tropikalne na południu, po zimny klimat w stanie Tarawa – Nigeria kryje w sobie cuda, które zaskoczą niejednego podróżnego.

Strefy klimatyczne Nigerii – od pustyni po tropiki

Nigeria rozciąga się od północnych piasków Sahary po wilgotne brzegi Zatoki Gwinejskiej. To właśnie ta różnorodność klimatyczna nadaje krajowi wyjątkowy charakter, wpływając także na codzienne życie jego mieszkańców.

1. Pustynia na północy: W regionach takich jak Borno czy Yobe, krajobraz dominuje pustynia. Mimo surowych warunków, pustynia jest domem dla wyjątkowych gatunków fauny i flory. Wśród roślinności wyróżniają się kolczaste akacje, które przetrwają długie okresy suszy, oraz tamaryszki, które zatrzymują wodę w swoich tkankach. Fauna pustynna obejmuje zwierzęta takie jak fenki, czyli lisy pustynne oraz oryksy, które są doskonale przystosowane do ekstremalnych warunków. Ponadto, na pustynnych obszarach można spotkać skorpiony i węże, które kryją się w piaskach, chroniąc się przed upałem. Piaszczyste wydmy, rzadka roślinność i skrajnie wysokie temperatury sprawiają, że życie toczy się tutaj w rytmie dostosowanym do surowych warunków. Mieszkańcy tych obszarów polegają na koczowniczym wypasie zwierząt, takich jak wielbłądy i kozy, a także na tradycyjnych metodach gromadzenia wody deszczowej.
   
   
   
2. Sawanna i stepy: Centralna część Nigerii, znana jako "Middle Belt", to tereny sawanny. Rozległe, trawiaste obszary z rzadka porośnięte drzewami stanowią siedlisko dla różnorodnych gatunków zwierząt i roślin. Lokalni rolnicy uprawiają tu sorgo, proso i kukurydzę, które są podstawą ich diety. W tych regionach istotne znaczenie mają też parki narodowe, które przyciągają turystów i wspierają lokalną gospodarkę.
   
   
   
3. Wilgotne lasy tropikalne: Południowa część kraju to prawdziwy raj dla miłośników przyrody. Te gęste lasy zamieszkują m.in. szympansy, lamparty, a także liczne gatunki ptaków, takie jak barwne turaki czy śpiewne ptaki tkacze. Flora zachwyca bogactwem – od gigantycznych drzew iroko po delikatne orchidee. Wilgotne lasy tropikalne Nigerii są także domem dla unikalnych gatunków, takich jak antylopa dujkerek oraz liczne ręczniki roślin, które mają zastosowanie w medycynie tradycyjnej. Gęste, wiecznie zielone lasy tropikalne zamieszkują rzadkie gatunki zwierząt, jak szympansy czy lamparty. To tutaj rozciąga się jeden z najstarszych lasów na świecie – Las Osun-Osogbo. Mieszkańcy południa korzystają z darów lasów, zbierając drewno, owoce oraz lecznicze zioła.
   
   
   
4. Stan Tarawa i jego klimat: Mniej znany, ale nie mniej fascynujący jest stan Tarawa na płaskowyżu Jos. Jego chłodny klimat, wynikający z wysokiego położenia, kontrastuje z resztą kraju. To idealne miejsce na ucieczkę od tropikalnego upału. Mieszkańcy Tarawy prowadzą intensywną uprawę warzyw, takich jak ziemniaki i marchew, które w innych częściach Nigerii trudno byłoby wyhodować.
   
   
   

Bogactwo fauny i flory

Nigeria to kraj, w którym znajdziemy ponad 550 gatunków ptaków, 200 gatunków ssaków i niezliczoną ilość owadów i roślin. Wśród gatunków endemicznych warto wymienić np. żabę górską z Jos, unikalnego płaza żyjącego tylko na płaskowyżu Jos, oraz kalaufa nigeryjskiego, ptaka występującego wyłącznie w lasach południowej Nigerii. W lasach tropikalnych rośnie także unikalna iroko afrykańska (Chlorophora excelsa), znana ze swojej trwałości i wykorzystywana w budownictwie oraz rzemiośle. Flora północnych rejonów to z kolei endemiczne odmiany tamaryszków, które są przystosowane do życia w surowych, pustynnych warunkach. Tak bogata i różnorodna fauna i flora czynią Nigerię wyjątkową na tle innych krajów Afryki.

     Ptaki: Czerwone papugi, turaki, a także orły, które są symbolem siły w kulturze Nigerii.

Ssaki: Od majestatycznych słoni w parkach narodowych po drobne małpy w lasach tropikalnych.

Rośliny: Od egzotycznych orchidei po rozłożyste baobaby, które są ikoną afrykańskiego krajobrazu.

Różnorodność etniczna i językowa – wielobarwna mozaika Nigerii

Nigeria to nie tylko kontrasty klimatyczne i krajobrazowe, ale także niezwykła różnorodność etniczna. Kraj ten jest domem dla ponad 250 grup etnicznych, z których każda wnosi swoje unikalne tradycje, języki i kulturę. Do największych grup należą Hausa, Yoruba i Igbo, jednak mniejsze grupy, takie jak Tiv, Kanuri, czy Fulani, również mają znaczący wpływ na kulturę i życie społeczne kraju.

Językowa różnorodność: Nigeria jest jednym z najbardziej wielojęzycznych krajów świata. Szacuje się, że w kraju używa się ponad 500 języków! Chociaż angielski jest językiem urzędowym i używanym w edukacji oraz administracji, języki takie jak hausa, yoruba, igbo czy fulfulde są szeroko używane w codziennym życiu. Język pidżyn nigeryjski, będący mieszaniną angielskiego i lokalnych dialektów, stał się natomiast środkiem komunikacji między różnymi grupami etnicznymi i zyskał status niemal narodowego języka nieformalnego.

Różnorodność ta sprawia, że Nigeria jest fascynującym miejscem, ale także stanowi wyzwanie – szczególnie w kwestiach politycznych i społecznych. Zderzenie różnych kultur, języków i religii (islam dominuje na północy, chrześcijaństwo na południu, a tradycyjne wierzenia są wciąż żywe w całym kraju) nadaje Nigerii złożony, ale zarazem piękny charakter.

Zadziwiające dla mnie jest to, że Nigeryjczycy potrafią rozpoznać, kto do jakiej grupy etnicznej należy. Wiedzą, że jak mężczyzna jest wysokim chudzielcem to najpewniej jest to Fulani. Z kolei szczupły wysoki facet jest najprawdopodobniej Hausa. Średnio wysoki i niski, w miarę dobrze zbudowany (czyli nie chudy jak szczapa) to Yaruba lub Igbo. Potrafią się nawet rozpoznać w Europie i gdzie indziej na świecie – po sposobie poruszania się, po gestykulacji czy sposobie wypowiedzi. Jakiś czas temu moi nigeryjscy przyjaciele próbowali mnie „przeszkolić” w takim rozpoznawaniu, ale chyba kiepska ze mnie uczennica, bo najczęściej nie trafiam w zgadywaniu. Jednego mnie nauczyli – „jak widzisz gościa z Nigerii w dredach, to nie zagaduj go ani w hausa ani w fulani. Dredy to przeważnie Igbo albo Yaruba.”

Nigeria to kraj kolorów. Są one niezwykle barwne, radosne i nasycone. Każda z grup etnicznych ma własne i przy uroczystych okazjach etniczne kolory zawsze są wkomponowane w jakiś sposób w ich ubrania. Doskonałą okazją do tego są na pewno śluby i wesela. Państwo młodzi przeważnie mają na sobie coś, co jest charakterystyczne dla ich etnicznej przynależności – jeśli nie jest ro w pełni tradycyjny strój, to może to być szal, kubrak, czapka czy naszyjnik. Ważne, aby podkreślić, kim jestem, ponieważ Nigeryjczycy są bardzo mocno przywiązani do swoich tradycji. 

Mniejsze grupy etniczne – bogactwo tradycji i kultur

Nigeria to nie tylko trzy dominujące grupy etniczne – Hausa, Yoruba i Igbo – ale także dziesiątki mniejszych społeczności, które wnoszą unikalne tradycje i dziedzictwo kulturowe. Każda z tych grup ma swoje zwyczaje, język, stroje, a nawet kulinaria, które razem tworzą wyjątkowy krajobraz kulturowy kraju. 

Tiv – mistrzowie rolnictwa i tańca

Lud Tiv zamieszkuje przede wszystkim stan Benue, nazywany "koszykiem żywności Nigerii" z powodu jego rolniczego charakteru. Tiv są znani z tradycyjnych tańców, takich jak "Swange", który jest symbolem radości i harmonii z naturą. Ich życie koncentruje się wokół upraw, takich jak maniok, yams i sorgo, ale mają także bogate dziedzictwo oralne, które przekazują z pokolenia na pokolenie. W stanie Benue odbywają się barwne festiwale etniczne plemienia Tiv, podczas których tradycyjne tańce i stroje są wyrazem głębokiego dziedzictwa kulturowego.

Kanuri – strażnicy pustyni

Na północy Nigerii, w stanie Borno, mieszka lud Kanuri, który od wieków przystosował się do życia na pustynnych obszarach Sahelu. Ich historia sięga dawnego Imperium Kanem-Bornu, które było jednym z największych i najpotężniejszych w Afryce Zachodniej. Kanuri słyną z wyjątkowej kuchni, w tym potraw na bazie prosa, oraz z wyrobu tradycyjnych ubrań zdobionych misternymi haftami.

Fulani – wędrowni pasterze

Fulani, znani również jako Fulbe, to wędrowna społeczność pasterska, która żyje w harmonii z naturą, przemieszczając się z sezonowymi stadami bydła. Fulani mają silne związki z tradycyjnymi wierzeniami, ale także dużą część tej społeczności stanowią muzułmanie. Ich tradycyjne stroje – kobiece suknie zdobione koralikami i męskie szaty w jasnych kolorach – są symbolem ich kultury. Fulani są też znani z muzyki granej na instrumentach, takich jak fula (rodzaj fletu).

Ijaw – mieszkańcy delty Nigru

Na południu, w delcie Nigru, żyje lud Ijaw, który od wieków utrzymuje się z rybołówstwa i handlu. Ich kultura jest mocno związana z wodą, a tradycyjne łodzie – zwane pirogami – są nieodłącznym elementem ich życia. Ijaw są znani z ceremonii poświęconych duchom przodków oraz z tańców odbywających się na wodzie.

Nupe – mistrzowie rzemiosła

W środkowej Nigerii, w stanach takich jak Niger i Kwara, mieszka lud Nupe, znany z mistrzowskiego rzemiosła, w tym z wyrobu glinianych naczyń i tkanin adire. Nupe mają także bogate tradycje muzyczne, a ich tańce i śpiewy są nieodłącznym elementem uroczystości rodzinnych i społecznych.

Idoma – ludzie tradycji i sztuki

Idoma, zamieszkujący południowo-wschodnią część stanu Benue, są znani ze swoich barwnych ceremonii weselnych i bogatego folkloru. Charakterystyczne dla ich kultury są maski rytualne, które mają nie tylko znaczenie duchowe, ale również artystyczne. Ich język i tradycje są pielęgnowane, a starszyzna odgrywa kluczową rolę w przekazywaniu wiedzy młodszym pokoleniom.

Polska Fundacja w Nigerii

Czy jest możliwe, aby polska fundacja mogła pracować w Nigerii? I w jaki sposób to robi? Jeśli mnie nie znasz, to zapewne zadajesz sobie te dwa pytania, a ja w telegraficznym skrócie postaram się Tobie przedstawić Fundację i pokazać, że praca w Nigerii jest dla nas jak najbardziej możliwa, a nawet konieczna dla tysięcy nigeryjskich dzieci.

Jestem tutaj, ponieważ od dzieciństwa marzyłam o Afryce, a z racji tego, że zakochałam się w pewnym chudym, wysokim Hausiaku i go usidliłam, Nigeria jest moim drugim krajem. To jest mój dom, moja kraina z dziecięcych marzeń. 

Nigeria jest piękna, ale jak na kraj pełen kontrastów przystało, jest również pełna nierówności społecznych, a co za tym idzie także i głodu. Widząc dzieci jedzące piasek oraz matki gotujące przez wiele godzin liście z drzew Yadija, aby zapchać głodne brzuszki swoich dzieci, stwierdziłam: „nie ma mocnych… zakładamy fundację i zakasujemy ręce do pracy”.

Jak powiedziałam, tak też zrobiłam i 4 października 2019 roku Fundacja miała już swój numer KRS, a zajęło nam to dokładnie pięć tygodni od podjęcia decyzji o jej założeniu. Migusiem poszło, prawda? Trzydzieści dziewięć dni od pojawienia się pomysłu, mogliśmy zacząć oficjalnie działać i nieść pomoc. Od tego czasu:

• każdego roku w czasie świętego miesiąca Ramadan, karmimy przez cały jego okres ponad pięćdziesiąt tysięcy dzieciaków, 
• opiekujemy się sierotami w prowadzonym przez nas obozie dla uchodźców wewnętrznych (jest ich już ponad 840!), 
• wspieramy ponad 70 samotnych matek z dziećmi, 
• posłaliśmy do szkoły ponad 120 dzieciaków, które dzięki temu mają szansę na lepszą przyszłość,
• wybudowaliśmy w samej Nigerii osiem studni, jedną studnię w Sudanie oraz jedną w Ghanie,
• sfinansowaliśmy kilka operacji ratujących życie dzieciom.

Być może uznasz, że zrobiliśmy niewiele, ale pamiętaj, że nasza Fundacja nie ma żadnych dofinansowań i działamy tylko z darowizn zwykłych ludzi, którzy dzielą się z naszymi dziećmi tym co mają (a najczęściej też nie mają wiele) oraz swoimi ogromnymi serduchami. Zarówno ja jak i moje/nasze dzieciaki jesteśmy ogromnie wdzięczni za każdą złotówkę i za każdy tak zwany wdowi grosik. Jeśli Ty możesz i zechcesz nam pomóc, będziemy także wdzięczni i Tobie. Pamiętaj, że w pojedynkę niewiele możemy zrobić, ale w większej grupie już tak. Każda złotówka, a nawet jeden maleńki grosik jest małą cegiełką, dzięki której możemy budować nowy i lepszy świat.

Wyzwania życia na pustyni – pomoc i wsparcie

Regiony pustynne Nigerii, czy obszary w stanie Borno, są domem dla społeczności, które od pokoleń zmagają się z surowymi warunkami życia. Nasza Fundacja ma tutaj wiele wyzwań. Staramy się wspierać lokalne społeczności i nieść pomoc wszystkim potrzebującym. Mamy jednak niewielkie środki, więc jest to tym bardziej trudne. Tych wyzwań jest bardzo wiele – od niedostatku wody, przez brak dostępu do edukacji, po problemy z bezpieczeństwem wynikające z konfliktów.

Codzienne wyzwania życia na pustyni

W miejscowościach takich jak Ngursoye czy Kummaganam życie toczy się w rytmie wyznaczanym przez dostępność zasobów. Mieszkańcy często przemierzają wiele kilometrów w poszukiwaniu wody, a jedynym źródłem utrzymania bywa hodowla kóz i wielbłądów. Brak infrastruktury i trudności w dostępie do edukacji sprawiają, że dzieci z tych obszarów często pozostają bez szans na lepszą przyszłość.

Prawdę powiedziawszy, kiedy dotarłam na pustynię, doznałam ogromnego szoku. Surowe warunki, w jakich żyją mieszkańcy północy są niezwykle trudne. Przede wszystkim klimat jest niezwykle suchy, pustynny piasek wdziera się do domów i pod ubrania, a temperatury w dzień są tak wysokie, że powietrze faluje i ma się wrażenie, że gorączka zgniata człowieka. W ciągu godziny zdążyłam się odwodnić, witając się na podwórku z kobietami, które przyszły mnie powitać. Nie życzę nikomu tego bólu, jaki rozdziera człowieka przy zwykłej czynności, jaką jest zrobienie… siusiu!

W takim klimacie trzeba bardzo dużo pić, żeby nie uschnąć na wiórek, dlatego nasza wizyta na pustyni pokazała, że budowanie tam ogromnych studni głębinowych było niezwykle potrzebne – siedem z ośmiu zbudowanych przez nas studni, znajduje się właśnie… na pustyni. Ósma jest w Anguwan. Zbudowaliśmy ją dla naszych dzieci z programu adopcji serca, aby mogły się uczyć, zamiast drałować codziennie piętnaście kilometrów po wodę do picia i mycia. 

Inne działania fundacji

W obozie w Maiduguri, który prowadzimy, schronienie znalazło ponad 840 osieroconych dzieci. To miejsce, gdzie zapewniamy im nie tylko dach nad głową (jednak brakuje nam już miejsca i powinniśmy dobudować murowane domki), ale również edukację (nieformalną, ponieważ nie mamy w obozie szkoły), opiekę medyczną i wsparcie psychologiczne. Dzięki naszej pracy dzieci te mają szansę na przeżycie i nadzieję na nowe życie, pomimo tragicznych okoliczności, w jakich się znalazły.

W innych miejscowościach, takich jak Garim Mallam i Gindisimaya, fundacja organizuje dostarczanie wody pitnej oraz dystrybucję żywności. Na pustynnych terenach Ashimaga skupiamy się również na edukacji dorosłych – od nauki nowych metod upraw dostosowanych do pustynnych warunków po szkolenia z podstawowych zasad higieny, które mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu chorobom.

Przykłady nadziei

Wiele dzieci, które trafia pod naszą opiekę, znajduje się na skraju życia i śmierci z powodu głodu. Te, które trafiają do naszego obozu w Maduiguri przeważnie przechodzą długotrwałe leczenie niedożywienia.

Kilka miesięcy temu przez Maduiguri przeszła ogromna powódź. Zginęło lub zaginęło około trzech tysięcy osób. Jednak, dzięki Bogu, nasz obóz nie ucierpiał z powodu wielkiej wody. Żadne z dzieci nie ucierpiało. Wszystkie przeżyły, Alhamdulillah. Niestety, straciliśmy wszystkie uprawy, które były już prawie gotowe do zbiorów – ziemniaki, kukurydza, fasola, pomidory i inne warzywa zostały zniszczone przez powódź. Dla naszych dzieci w Maduiguri nadszedł więc trudny czas, gdyż są głodne.

Fundacja nie ma wystarczająco dużo darowizn, a ze środków prywatnych nie jesteśmy w stanie dać dzieciom dwóch posiłków dziennie. W tej chwili wszystkie maluchy wyczekują z niecierpliwością miesiąca Ramadan. Uwielbiają ten miesiąc, ponieważ jest więcej darowizn i codziennie przygotowujemy dwa syte i zdrowe posiłki – Suhur wczesnym rankiem oraz Iftar, który rozdajemy dzieciom wieczorem.

Zdecydowanie, Ramadan jest najbardziej błogosławionym miesiącem dla naszych dzieci, a one radośnie się ze mną przekomarzają: „na pewno nigdy nie jadłaś nic tak pysznego w Europie!”

Kanuri – mali wojownicy z sercem na dłoni

Najbardziej przekorne, skore do zabawy i do żartów są dzieci, które urodziły się jako Kanuri. Borno State to ich region, więc w obozie jest ich sporo. Są to niezwykłe dzieci – pełne odwagi i determinacji, jak na wojowników przystało. Choć większość z nich przeszła przez traumatyczne doświadczenia – jak utrata rodziców i konieczność ucieczki z własnych domów – zadziwiają mnie szybkością, z jaką odzyskują radość życia. Te dzieci, osierocone i pozbawione wsparcia najbliższych, wykazują się niesamowitą zaradnością, charyzmą i troską o innych.

Ich kultura, zakorzeniona w historii dawnych wojowników z Imperium Kanem-Bornu, wykształciła w nich ducha walki i zdolność do radzenia sobie w każdej sytuacji. Są niezwykle sprawne fizycznie – podczas zabaw i tańców zadziwiają giętkością ciała i umiejętnościami, których mogliby im pozazdrościć niejedni dorośli. Z dumą żartują z moich prób naśladowania ich ruchów, co tylko umacnia więź między mną a nimi.

Z nami i pod opieką wolontariuszy dzieci te mają szansę na nowy start. W obozie w Maiduguri odnajdują bezpieczeństwo, uczą się czytać, pisać i budują nowe relacje, a ich siła ducha staje się inspiracją dla innych. Ich uśmiechnięte buzie są dowodem na to, że Bóg nami wspaniale pokierował i otwarcie fundacji było właściwą decyzją! 

Podsumowanie

Nigeria to kraj pełen kontrastów i różnorodności. Od skrajnych pustyń na północy po bujne tropikalne lasy na południu, od chłodnych wyżyn stanu Taraba po gorące równiny sawanny – każdy zakątek tego kraju oferuje coś wyjątkowego. Przyroda, kultura i ludzie Nigerii są nie tylko bogactwem samego kraju, ale również inspiracją dla całego świata. 

Jednak w tym pięknie kryją się także wyzwania. Nasza fundacja, działając w miejscach, gdzie potrzeby są największe, nie tylko pomaga najuboższym, ale także buduje mosty między kulturami i społecznościami. To dowód na to, że różnorodność – choć czasem trudna – może być źródłem siły i nadziei. 

Nigeryjska przyroda i kultura uczą nas, jak wiele mamy do odkrycia w otaczającym nas świecie. Każdy region, każda grupa etniczna i każdy język składają się na mozaikę, która czyni Nigerię miejscem niepowtarzalnym. To kraj, który pokazuje, że w różnorodności tkwi prawdziwe piękno.

Kończąc ten wpis, mam nadzieję, iż mogłaś/łeś się z niego dowiedzieć wielu nowych i interesujących rzeczy oraz świetnie spędziłaś/łeś ze mną czas. Daj znać w komentarzu czy życie w Nigerii uważasz za interesujące lub podpowiedz mi, czy chcesz, abym napisała o czymś szczególnym.

Będzie mi również niezmiernie miło, jeśli zaobserwujesz mnie oraz Fundację na Facebooku i Instagramie. Linki do społecznościówek Jane A. Gee znajdziesz w lewym górnym rogu tej strony. Wystarczy, że klikniesz w ikonkę, wejdziesz i wciśniesz „follow/obserwuj”. 

Facebooka Fundacji znajdziesz tutaj.

Natomiast Instagram Fundacji znajduje się tutaj.

Pamiętaj, że obserwując nas na mediach społecznościowych także pomagasz, zwłaszcza na insta, gdyż tam próbujemy zbudować społeczność i marzy mi się 10 tysięcy followersów, aby móc więcej zrobić (na przykład zamieszczać linki do zbiórek w stories). Każda pomoc ma znaczenie, więc nie wahaj się i do dzieła 😊. 

Pozdrawiam gorąco 😊